Rita Camphuijsen

Het is fijn om eens even niet op de klok te leven. Zelfs al neem ik de ruimte om binnen mijn werk als begeleider, rustig en aandachtig present te zijn. Gejaagd is het alleen om van het ene adres naar het andere te gaan en om buiten de bezoeken om, nog tijd te nemen voor verslaglegging, correspondentie en netwerken.

Het is heel fijn om eens achter elkaar te kunnen schilderen. Al onderbreek ik dat dan weer om even mijn berichten te checken.

Vanmorgen was voor mij belangrijk omdat ik bezoek kreeg van de vrouw uit Angola, die ik heb mogen schilderen in de eerste twee van mijn drieluik over vluchtelingen. Vanochtend belde ze me op, om zeker te weten dat ze bij het goede adres was neem ik aan. Ik lie naar de deur en daar stond ze. Haar uiterlijk was veranderd, het mooie lange zwarte haar was helemaal kort geknipt, misschien zelfs met de tondeuse. En ook dit stond haar prachtig. k liet haar het atelier binnen en toonde haar dat het gebouw gevuld is met meerdere kunstenaars, van verschillende discipline.

Maar toen al snel leidde ik haar naar het atelier, waar ze de twee schilderijen zou gaan bekijken waar ze zelf op verschijnt. Ik was heel benieuwd, ik was niet 100% zeker dat ze positief zou reageren. Misschien was het te aangrijpend, of helemaal niet haar verhaal. Of had ze gehoopt op een schilderij waar ze helemaal op verschijnt. Terwijl het een collageachtig schilderij is geworden. Maar nee, ze was geheel verrast, ze had het schilderij in wording gezien in kleine foto's in het picasa-album waar ik haar op had laten abonneren. Maar in het echt de schilderijen zien herhaalde ze later telkens opnieuw, was enorm verrassend. Eén van de dingen die ze al thuis had gezegd was: "Hoe kan die vrouw dat weten, van al die mensen die lopen met al die bagage, de rook in de verte aan de horizon, het vuur dat ze achter zich laten. De eindeloze wandelingen, tochten over het land van Angola" Daar kwam haar reactie op neer. En ze herkende zichzelf en haar kinderen en de emoties.

Ook in het tweede schilderij, het aangekomen zijn in Nederland. Ze had me verteld hoe ze zich in een soort van ei voelde zitten. Ik vertelde haar dat ik hen daarom zo had geschilderd. In dat kleine hutje met hen drieën, veilig bij elkaar, weg van die oorlog en dat verleden als een vage afbeelding aan de muur. Ik had het zó gedaan en de parallelle wereld die zo ontstaat. Ze had zich opgesloten in haar huis omdat ze de Nederlandse taal niet sprak, ze durfde zich niet onder de mensen te begeven. En ze zei dat het klopte, bedolven te zijn onder papieren en formulieren, om toestemmingen te krijgen en vergunningen, voordat ze een eigen dak boven hun hoofd krijgen. ook het water en de tenten waren zoals ze haar Afrika kende.

Uit mijn werk als thuisbegeleider ken ik de schrijnende verhalen ook, van mensen die met de bureaucratie te maken krijgen op een manier die opnieuw weer traumatisch voor hen is. Het was allemaal voor haar herkenning en ze voelde zich zichtbaar vereerd dat ze zo op het doek vereeuwigd was. En ook begreep ik, dat ze het enorm waardeerde dat ik bezig ben het verhaal te schilderen van 'de vluchteling'.

Thuis had ze al aan mensen verteld dat ze geschilderd werd samen met haar kinderen en mensen wilden het zien. Wacht maar tot het klaar is had ze gezegd.

Nu, ik kan dus gerust zijn. Het doet haar goed en het vertegenwoordigt mensen zoals zij. Een dappere moeder en ook nog een mooie vrouw, die de wereld over reist, afschuwelijkheden heeft meegemaakt en achter zich laat om een nieuw leven te beginnen. ook zij is een wereldburger. En zij heeft medeburgers nodig die bereid zijn haar de riumte en de vrijheid te geven om zich zelf te zijn en een goed leven te hebben.

Het trauma is duidleijk ook nog niet geheel verwerkt, ze kampt nog met klachten die het gevolg zijn van het vele verdriet. Verdriet om een verleden dat ze het liefst wil vergeten, en achter zich wil laten. Maar wat ze tóch met zich meedraagt, of ze het nu wil of niet.

Mijn laatste schilderij moet gaan over de integratie. Over het gemengd raken van culturen over het delen en uitwisselen van ervaringen. Maar ook over de vrijheid die nodig is omdat te laten zijn.

En dat is ook haar grootste verlangen. Deze moeder, moet een nieuw leven beginnen, haar enige familie nu zijn haar twee kinderen. Vrijheid, dat is het verlangen dat blijft,

Na dat hoop haar voortdreef in het achter zich laten van verschrikking. En nadat ze het verlies moest lijden van alles wat haar dierbaar was geïsoleerd in een vreemde omgeving, een ander land met een andere taal en gewoonten.

Dan rest vrijheid, die alleen kan kmen als er ook rumte voor haar is. Als ze mag zijn wie ze is, en een plek heeft in een land waar ze geen wortels heeft.

Dat schilderij staat binnenkort ook op de ezel.